در گفت و گو با دکتر محمد رضا حقی:

بررسی ابعاد طرح پیاده راه در شهرها/ از تاریخچه پروژه در دوران مدرن و پست‌ مدرن تا نقش آن در احیای بافت‌قدیم

دکتر محمد رضا حقی در خصوص اجرای پروژه پیاده ‌راه مدرس درکلان شهر کرمانشاه گفت: بحث پیاده راه یکی از موضوعات جدید در شهرسازی است که به شکل‌های مختلف قابل اجراست.

به گزارش رازی پرس، دکتر محمد رضا حقی گفت: در چنین طرح‌هایی گاهی کل مسیر را بر روی سواره‌ها می‌بندند تا مسیر تنها اختصاص به پیاده‌ها داشته باشد و یا اینکه بحث خودروهای سواری را به شکل‌های مختلف محدود می‌کنند. 

وی خاطر نشان کرد: چیزی که در تعریف بحث پیاده راه وجود دارد این است که اولویت حرکت به عابر پیاده داده شود و درخیابان‌های شهری وقتی به پیاده راه تغییر پیدا می‌کنند بدان معناست که اولویت به پیاده داده می‌شود. 

وی بیان داشت: در سال‌های اخیر با اهداف مختلفی بحث پیاده راه مطرح شده است و برخی کشورها آن را اجرا کرده اند و بیشتر به عنوان پیاده راه شناخته شده‌اند به این معنی که کل مسیر به روی خودروها بسته می‌شوند. 

نمونه های موفقی از پیاده راه در کشور اجرا شده است

دکتر حقی ادامه داد: تاریخچه بحث پیاده راه در دوره مدرنیسم و جنبش پست مدرنیسم در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی شکل گرفت که بر این اساس تصمیم گرفتند سرزندگی به فضای شهری را افزایش دهند تا کیفیت زندگی مردم ارتقا پیدا کند. 

وی گفت: تا کنون نمونه های مختلفی در کشورهای مختلف اجرا شده است در کشورهایی همچون آلمان، هلند، دانمارک و حتی ترکیه پروژه های پیاده راه سازی اجرا شده است و یکی از ویژگی‌های این پیاده راه‌ها در این کشورها این است که عمدتاً در بافت قدیم  و جاهایی که ساختمان‌های تاریخی دارند اجرا شده است و علاوه بر این که تأثیر مثبتی بر روی احیای بافت قدیم و بازآفرینی این بافت‌ها دارد به مرور جذب گردشگر را به دنبال خواهد داشت. 

این استاد دانشگاه اظهار داشت: در کشور ایران هم نمونه‌هایی موفقی از جمله خیابان تربیت در تبریز، جنت در مشهد، پانزده خرداد و کوچه مردی در تهران، محوطه ارگ کریم خان زند در شیراز اجرا شده است. 

وی افزود: اخیراً نیز در همدان خیابان بوعلی به پیاده راه تبدیل شده و تقریبا می شود گفت موفقیت نسبی را کسب کردند. 

حقی اذعان داشت: البته پروژه‌های پیاده راه همیشه موفق نمی‌شوند چرا که به دنبال اجرای آن تغییراتی ایجاد می‌شود که این تغییرات مخالفت‌هایی را همیشه به همراه دارد به خصوص زمانی که دسترسی خودروها کم می‌شود با توجه به اینکه زندگی وابسته به خودرو این کار مشکلاتی را ایجاد می‌کند. 

وی همچنین اشاره‌ای به اهمیت پیاده راه‌ها داشت و گفت: اینکه در قسمتی از فضاهای شهری که عمده آنها خیابان‌ها هستند ورود سواره‌ها را محدود کنیم و برای پیاده‌ها باز طراحی کنیم موضوع بسیار مهم و ایده‌آلی است. 

دکتر حقی بیان داشت: اگر در خیابانی که قبلاً سواره ها در آن اولویت تردد داشتند این اولویت را به پیاده‌ها بدهیم به مرور زمان کیفیت محیط زیست ارتقا پیدا می‌کند، آلودگی صوتی و هوا نیز وضعیت بهتری خواهند یافت و در مجموع دسترسی مردم به فضاهای شهری بهتر می‌شود. 

تعریف مسیر جایگزین برای خودروها در طرح پیاده راه ضروری است

دکتر حقی افزود: وقتی خیابان به پیاده راه تبدیل می‌شود دیگر آن خیابان به عنوان یک معبر و محل عبور برای مردم تلقی نمی‌شود بلکه فضایی می‌شود برای ماندن مردم در آن فضا و خود این ماندن نشان دهنده سرزندگی محیط زیست است. 

وی عنوان کرد: بحث مهم دیگر مسیرهای سواره جایگزین است با توجه به اینکه در خیابان‌های مرکزی شهر ها، بحث ترافیک و حجم زیاد خودروها در آن‌ها به چشم می‌خورد، وقتی یک مسیر را به طور کامل و یا بخشی از آن به روی سواره‌ها محدود می‌شود عرض بخش سواره کم می‌شود و این جریان باید در خیابان‌های جایگزین قابلیت عبور داشته باشند. 

به گفته دکتر حقی در چنین پروژه‌هایی باید بررسی شود که آیا مسیر‌های سواره جایگزین به موازات پیاده راه وجود دارد و آیا این مسیر جایگزین تمام و ظرفیت لازم را برای ترافیک دارند. 

وی در ادامه بحث مشارکت اهالی و کسبه محدوده پیاده راه را نیز ازدیگر امور مهم در اجرای پروژه دانست و گفت: هدف اصلی انواع پروژه های شهری که اجرا می شود این است که رضایت و کیفیت زندگی را برای مردم به دنبال داشته باشد حال اگر ما پروژه را بدون دخالت دادن مردم و نظرخواهی از آنها به انجام برسانیم نهایتاً حالت مطلوب اتفاق نخواهد افتاد. 

دکتر حقی اظهار داشت: همچنین در زمان طراحی باید بررسی شرایط اقلیمی از جمله بارندگی ها، سرمای هوا، جابجایی کالا و مسافر و ... در نظر گرفته شود. 

وی افزود: از دیگر نکات حائز اهمیت در اجرای پروژه پیاده راه بحث تامین پارکینگ برای وسایل نقلیه است چرا که قرار است افرادی از نقاط مختلف شهر به آن نقطه برسند و در آنجا به صورت پیاده تردد داشته باشند. 

در کرمانشاه خیابان‌های متعددی شرایط پیاده راه شدن را دارند 

دکتر حقی گفت: شهرداری که متولی اصلی چنین پروژه‌هایی است حتماً باید قوه مالی لازم را داشته باشد که به لحاظ تسهیلات و مصالحی که به کار می‌برد به بهترین نحو عمل کند و کار را با وسایل غیر استاندارد اجرا نکند که به مرور همین ضعف باعث می شود جذابیت لازم در پروژه از بین برود. 

وی افزود: در کرمانشاه خیابان‌های متعددی وجود دارد که شرایط پیاده راه شدن را دارند اما خیابانی می تواند انتخاب شود که یک‌سری الزامات در آن وجود داشته باشد. 

دکتر حقی ادامه داد: یکی اینکه یک مسیر پیاده راه عمدتاً اگر نقاط ابتدایی و انتهایی شاخصی داشته باشد مطلوب است یعنی اگر فضای تفریحی، پارک و یا ... در انتهای مسیر باشد حجم افرادی که حاضرند این مسیر را طی کنند بیشتر خواهد شد همچنین تنوع کاربری‌های مجاور خیابان حائز اهمیت است اگر قرار است مسیر پیاده راه شود کاربری اطراف باید بررسی شود که آیا فقط تجاری هستند یا این که فعالیت فرهنگی از جمله سینما و ... در این مسیر وجود دارد. 

وی بیان داشت: هرچه کاربری مجاور خیابان تنوع بیشتری داشته باشد نتیجه مطلوبی را در بر خواهد داشت چرا که تنوع کاربری‌ها باعث حضور اقشار و گروه‌های سنی مختلف می شود و این می‌تواند برای رسیدن به هدف مؤثر باشد. 

دکتر حقی افزود: خیابانی که پیاده راه می شود ممکن است به صورت کامل یا محدود تردد خودروها در آن کاهش پیدا کنند لذا باید اطمینان خاطر به منازل مسکونی این مسیر داده شود که مشکلی برای آنها پیش نخواهد آمد. 

وی تأکید کرد: در پروژه پیاده راه در زمان طراحی حتماً مسائل اجتماعی و فرهنگی آن منطقه نیز باید در نظر گرفته شود و در ساخت مبلمان نهایت دقت به کار گرفته شود. 

ضرورت استفاده از ظرفیت مشاورین بومی در پروژه‌ها 

دکتر حقی گفت: همچنین مداخله و مشارکت کلیه گروه‌های ذی‌نفع و ذی‌نفوذ در چنین پروژه‌هایی باید مد نظر گرفته شود و گروه‌ها در جریان مزایا و معایب طرح قرار بگیرند و تصمیم گیری‌ها پشت درهای بسته انجام نشود. 

وی بر اجرای چند مرحله چنین طرح‌هایی تأکید کرد و بیان داشت: اجرای چند مرحله ای طرح این امکان را فراهم می‌کند که بازخوردها را بتوانیم دریافت کنیم و در ادامه پروژه از آنها استفاده کنیم. 

این استاد دانشگاه اظهار داشت: یکی از نکاتی که بسیار حائز اهمیت است استفاده از ظرفیت‌ها و مشاورین بومی در چنین طرح هایی است و اگر قرار است تصمیم‌گیری شود حتماً در کنار متخصصین با تجربه از مشاورین بومی آن شهر و محدوده کمک گرفته شود چرا که بیشتر در جریان شرایط اقلیمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... هستند. 

وی افزود: اجرا کردن پیاده راه یک بخش کار است و نگهداری و تجهیز مداوم پیاده راه بسیار مهم‌تر است، هم شهرداری و مسئولین و هم مردم باید به فکر نگهداری باشند و به همین جهت تأکید دارم که در ابتدای طرح حتما مشارکت مردم را جلب کنند. 

حقی ادامه داد: در پروژه پیاده راه شدن خیابان مدرس قرار است عرض پیاده راه ها بیشتر شود و بحث ترافیک سواره بصورت کامل محدود نخواهد شد و تا حدودی امکان تردد هست و می توان گفت نوع پیاده راه اینجا متفاوت از شهرهای دیگر استان‌ها است که این موضوع می‌تواند هم مثبت و هم به جهاتی منفی باشد. 

تعریف سیستم حمل و نقل مناسب با بافت تاریخی در طرح پیاده راه‌ها وی خاطر نشان کرد: شاید اگر قرار است پیاده راه به این شکل باشد و همچنان حمل و نقل عمومی داشته باشد تعریف بهتری برای این پروژه داشت همانطور که در برخی کشورها این شکل پیاده راه وجود دارد و به آن خیابان کامل گفته می‌شود. 

وی گفت: در خیابان کامل همه شکل‌های حمل و نقلی در کنار هم حضور دارند از جمله پیاده، دوچرخه، حمل و نقل عمومی، و همه این موارد در سازگاری با هم هستند. 

حقی اذعان داشت: اگر قرار است پروژه پیاده راه به صورت خیابان کامل تعریف شود بحث حفظ حمل و نقل عمومی در بافت‌های قدیم کاربردی تر هستند مثل سیستم تراموا که هم با روحیه تاریخی سازگار است و هم به لحاظ بحث آلودگی مناسب ترهستند و می‌توان آنها را در طرح دید./ مرصاد نیوز