در گفت‌وگوی اختصاصی با دکتر قمرنیا مطرح شد:

کمبود امکانات و بودجه‌های تحقیقاتی، بزرگ‌ترین مشکل پژوهش‌های دانشگاهی است/ مافیای بزرگ حاکم بر سیستم مدیریتی عامل اصلی اجرای بی‌کیفیت پروژه‌های منطقه‌ای و ملی است/ متخصصین و پژوهشگران بومی، مناسب‌ترین گزینه برای اجرای کاربردی پروژه‌های آبی هستند

دکتر قمر نیا در خصوص مشکلات حوزه مهندسی آب گفت: در حوزه تخصصی ما مشکلات خاصی به‌جز کمبود امکانات و بودجه تحقیقاتی وجود ندارد و عدم آشنایی ورعایت و تفسیر نادرست اصل 48 قانون اساسی توسط مسئولان رده بالای کشور در رابطه با بهره‌برداری از منابع طبیعی و بی توجهی و عدم آگاهی کامل تصمیم‌گیرندگان رده بالای کشوری به تبعات اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و... پروژه‌های تعریف و اجرا شده علت اصلی عدم کارایی پروژه‌های آبی هستند.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری رازی پرس، کشور ایران، با منابع آبی محدود و میزان بارندگی کم‌تر از میانگین جهانی، کشوری کم آب به حساب می‌آید. بخش اعظمی از هدررفت منابع آبی در بخش کشاورزی و صنعت می‌باشد. با مدیریت علمی و پژوهش‌های کاربردی امکان به حداقل رساندن این تلفات وجود دارد. دکتر قمرنیا، عضو هیات علمی دانشگاه رازی یکی از پژوهشگران مهندسی آب دانشگاه رازی می‌باشد. 

معرفی و بیوگرافی

دکتر هوشنگ قمرنیا در تاریخ 1/1/1339 در شهرستان بیجار استان کردستان متولد شد.

وی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی آب به ترتیب در دانشگاه‌های شیراز و تهران گذراند و دوره دکتری خود را در رشته مهندسی آب در سال 1380از دانشگاه نیوکاسل انگلستان به پایان رساند.

وی از مهر ماه سال 1370  در دانشگاه رازی کرمانشاه فعالیت خود را آغاز کرد.

با پیگیری و اهتمام دکتر قمرنیا، مجوز تاسیس رشته مهندسی آب در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، به ترتیب در سال‌های 1371، 1385 و 1390 از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دانشگاه رازی داده شد.

دکتر قمرنیا به ترتیب در سال‌های 1370  به عنوان مربی، 1380 به‌عنوان استادیار، 1388 به‌عنوان دانشیار و در سال 1393 به درجه استاد تمامی نائل آمد.  و هم اکنون استاد تمام پایه 41 دانشگاه رازی می‌باشد.

تعداد مقالات چاپ شده در زمینه‌های تخصصی در ژورنال‌های (ISI)، علمی پژوهشی و کنفرانس‌های داخلی و بین‌المللی  ایشان نیز در حدود 300 مقاله می‌باشد.

ایشان علاوه بر شغل آکادمیک دانشگاه، دارای 35 سال تجربه طراحی، اجرا و نظارت بر اجرای بیش از 220 پروژه در زمینه‌های مختلف سد‌سازی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، ایستگاه‌های پمپاژ و طرح‌های مختلف تامین، انتقال و تصفیه آب و فاضلاب، سیستم‌های تحت فشار و سایر شاخه‌های وابسته به رشته آب در شرکت‌های مهندسین مشاور و در استان‌های مختلف کشور را بر عهده داشته اند.

عناوین پژوهش‌ها، کتاب‌ها و اختراعات:

مختصری از عناوین پژوهش‌ها و زمینه‌های تحقیقاتی مختلف دکتر قمرنیا عبارت‌اند از:

1. Water Resources Management مدیریت منابع آب
2. Water Stress Managementمدیریت کم آبی
3. Water Salinity Stress Management   مدیریت شوری آب
4. Water Quality کیفیت آب
5. Reuse and Waste Water Management استفاده از آب‌های نامتعارف
6. Evapotranspiration تبخیر و تعرق
7. Remote Sensing and GIS in water resource Engineering study  استفاده از تکنیک سنجش از دور و جی آی اس در مطالعات مهندسی آب
8. Irrigation Systems and Irrigation Scheduling  سیستم‌ها  و مدیریت آبیاری
9. Soil and Water Development  توسعه منابع آب و خاک
10. Hydraulic Structures    سازه‌های هیدرولیکی
11. Climate Changes      تغییر اقلیم
12. Shallow Groundwater Contribution useاستفاده از آب زیر زمینی کم عمق
13. Water Uptake Modeling    مدل‌های جذب آب
14. Environmental Engineering مهندسی محیط زیست
15. Water Resources Optimization بهینه‌سازی منابع آب
16. Value Engineering  مهندسی ارزش
17. Pressurized Irrigation Design and Management  طراحی و مدیریت سیستم‌های تحت فشار
18. Developments in Subsurface micro-irrigationتوسعه سیستم‌های آبیاری زیر زمینی
19. Automation in micro irrigationاتوماسیون سیستم‌های تحت فشار
20. Micro irrigation in greenhouses and farms سیستم‌های آبیاری میکرو در گلخانه و مزرعه
21. Use of low quality waters in micro-irrigation استفاده از آب کم‌کیفیت در سیستم‌های آبیاری میکرو
22. River Engineeringمهندسی رودخانه
23. Crops Water Requirement and Coefficients  برآورد ضرایب و آب مورد نیاز گیاهان مختلف
24. Computer Modeling in Water Resources Engineeringمدل‌های کامپیوتری در مهندسی منابع آب
25. Renewable energy use for irrigationاستفاده از انرژی‌های نو در آبیاری
26. Irrigation Systems Automation   اتوماسیون سیستم‌های آبیاری
27. Drought management  مدیریت خشکسالی
28. Groundwater quality and pollution  کیفیت و آلودگی آب زیر زمینی  
     

همچنین عنوان تعدادی از کتاب‌های منتشر شده ایشان به ترتیب زیر می‌باشد:

• کاربرد لوله‌های کم فشار و طراحی آن‌ها در آبیاری سطحی، چاپ1374، ناشر دانشگاه رازی، تالیف  دکتر هوشنگ قمرنیا.
• اصول، کاربرد، بهره‌برداری، و مدیریت سیستم‌های آبیاری میکرو ، چاپ1384، ناشر دانشگاه رازی ، تالیف  دکتر هوشنگ قمرنیا.
• اصول آبیاری عمومی ، چاپ 1385، ناشر دانشگاه رازی ، مولفین: مهندس علیجان  بافکار ، دکتر هوشنگ قمرنیا و دکتر عبدالله طاهری  تیزرو.
• تشریح مجموعه کامل سوالات کنکور کارشناسی ارشد (رشته مهندسی آب گرایش آبیاری و زهکشی) همراه با حل ومباحث مربوطه(از سال 1383 الی 1386)، به‌همراه حل آزمون سال 1387 و سه آزمون خود سنجی. چاپ 1387. چاپ خانه پیکان، مولفین:  دکتر هوشنگ قمرنیا، مهندس سارا حسنی اصفهانی، مهندس مهسا کتابی و مهندس مهسا رحمانی.
• اصول آبیاری عمومی، چاپ 1396 (چاپ سوم) ، ناشر دانشگاه رازی ، مولفین: مهندس علیجان  بافکار ، دکتر هوشنگ قمرنیا و دکتر عبدالله طاهری  تیزرو.
• مدیریت منابع حیاتی، ناشر سیمای دانش، چاپ تیر ماه  سال 1398 مولفین: دکتر هوشنگ قمرنیا، مهندس کمال طاهری.
• کاملینا گیاهی کم توقع و سازگار. ناشر دانشگاه رازی، چاپ سال 1398 مولفین: دکتر هوشنگ قمرنیا، دکتر دانیال کهریزی و دکتر  حسین رستمی احمدوندی.

دکتر قمرنیا موفق به ثبت اختراعاتی از قبیل: طراحی و ساخت سامانه هوشمند آبیاری لیسیمتری،  طراحی و ساخت دستگاه تشت تبخیر اتوماتیک، طراحی و ساخت دستگاه چند منظوره سطح سنجی آب به وسیله امواج التراسونیک و طراحی و ساخت سیستم تمام اتوماتیک هیدروپونیک نیز شده‌اند.

علاوه بر این، آزمایشگاه‌ها و مزارع تحقیقاتی در دانشگاه رازی با هزینه شخصی دکتر قمرنیا  راه‌اندازی شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. راه‌اندازی چهار مزرعه تحقیقاتی دانشجویان کارشناسی ارشد هر کدام به مساحت 500 متر مربع
2. راه‌اندازی ایستگاه لیسی متری شماره یک دانشجویان کارشناسی ارشد به مساحت 150 مترمربع
3. راه‌اندازی ایستگاه لیسی متری شماره دو دانشجویان کارشناسی ارشد به مساحت 150 مترمربع
4. راه‌اندازی ایستگاه لیسی متری زهکش دار شماره سه دانشجویان کارشناسی ارشد به مساحت به تعداد شش لیسیمتر با کلیه تاسیسات مربوطه.
5. راه‌اندازی ایستگاه لیسی متری زهکش دار شماره چهار دانشجویان کارشناسی ارشد به تعداد شش لیسیمتر با کلیه تاسیسات مربوطه.
6. طراحی ساخت و راه‌اندازی آزمایشگاه هیدروپونیک گروه به همراه تاسیسات مربوطه
7. طراحی و ساخت و راه‌اندازی مجموعه گلخانه گروه
8. طراحی و ساخت سیستم‌های تحت فشار در داخل گلخانه دانشکده جهت انجام امور تحقیقاتی دانشجویان ارشد و دکتری

با دکتر قمرنیا در خصوص پژوهش‌ها و مشکلات پژوهشی حوزه تخصصی ایشان به گفت‌وگو پرداختیم:

مشکلات تخصصی موجود در حوزه تخصصی

دکتر قمر نیا در خصوص مشکلات حوزه مهندسی آب اظهار داشت: در حوزه تخصصی ما مشکلات خاصی به‌جز کمبود امکانات و بودجه تحقیقاتی وجود ندارد.

وی افزود:  متاسفانه دانشگاه در رابطه با انجام پروژه‌های تحقیقاتی حوزه آب هیچ‌گونه پشتیبانی مالی از هیات علمی نکرده و  پژوهانه اختصاص داده شده در این رابطه نیز بسیار ناچیز می‌باشد.

وی با تاکید بر اینکه تمام هزینه‌های تحقیقات انجام شده توسط خود هیات علمی پرداخت می‌شود. عنوان داشت: همچنین تمامی تجهیزات و آزمایشگاه‌های فراهم شده نظیر کلیه ایستگاه‌های لیسیمتریک، مزارع تحقیقاتی، تجهیزات گلخانه‌ای و...  جهت تحقیقات در زمینه‌های مختلف توسط اینجانب و با هزینه شخصی فراهم شده و دانشگاه حتی ریالی در این رابطه پرداخت نکرده است.

وی تصریح کرد: لازم به ذکر است، هزینه‌های لازم جهت اتمام پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری در رشته آب بالا بوده و تامین این هزینه‌ها  نیز بر عهده خود هیات علمی است.

ضرورت و اهمیت ورود جامعه علمی برای حل مشکلات جامعه

عضو هیات علمی دانشگاه رازی با اظهار تاسف، ادامه داد: متاسفانه چون مافیای بزرگی بر آب کشور حکم‌فرما بوده و بیشتر امور و پروژه‌های انجام شده توسط مشاوران و پیمانکاران سفارشی و بدون نظارت جامعه علمی به انجام رسیده  و میرسد. لذا،  در کشور ما و خصوصا استان کرمانشاه عدم استفاده و توجه به نظرات دانشگاهیان و فرهیختگان در جانمایی، طراحی و اجرای پروژه‌های مختلف آبی عامل اصلی اجرای بی‌کیفیت و اشتباه آن‌هاست.

دستاورد پژوهش‌های انجام شده

دکتر قمرنیا در خصوص نتیجه پژوهش‌های صورت گرفته در رشته مهندسی آب گفت: ما در شاخه‌های کاربردی رشته آب، تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی انجام می‌دهیم و نتایج حاصل از این تحقیقات کاربردی بوده و جزو موارد مورد نیاز کشور است.

وی افزود: ما به‌عنوان جامعه علمی و دانشگاهی به‌عنوان وظیفه نتایج حاصل را به شکل مقالات در مجلات داخلی و خارجی به چاپ می‌رسانیم.

عضو هیات علمی دانشگاه رازی اذعان داشت: مسئولیت اصلی استفاده از این نتایج کاربردی  بر عهده مسئولان و برنامه‌ریزان وزارت‌های نیرو ،کشاورزی و سایر وزارتخانه‌هاست تا نتایج حاصل از پژوهش‌های محققان مختلف در شاخه‌های مختلف آب را سر منشا تصمیمات کلان خود قرار دهند.

پژوهشگر دانشگاه رازی تاکید کرد: متاسفانه موضوع به‌کار بردن پژوهش‌های دانشگاهی در سطح عملی در کشورهای جهان سوم و از جمله ایران بسیار کم رنگ است.

کارایی و دستاورد پروژه‌های دانشگاهی برای جامعه

پژوهشگر دانشگاه رازی با اشاره به روشن بودن نتیجه پژوهش‌های دانشگاهی برای جامعه اظهار داشت: تحقیقات انجام شده در زمینه آب، در کشوری مانند ایران که با افزایش جمعیت، کمبود باران و منابع آب و بالا بودن میزان تبخیر روبه‌روست، باعث افزایش بهره‌وری از منابع آب، خاک ، اقلیم و ... می‌گردد.

وی با تاکید بر کم بودن منابع آبی در ایران افزود: میزان بارندگی در کشور ما، حدود یک سوم میزان جهانی بارندگی است.

وی تصریح کرد: در مقابل میزان تبخیر و تعرق در کشور ما، تقریبا  سه برابر میزان جهانی آن بوده و کشور ما بر اساس شاخص‌های مختلف در شرایط تنش آبی قرار دارد.

دکتر قمرنیا ادامه داد:  حدود 320 دشت در کشور ما به دلیل استفاده بیش از حد از منابع آب زیر زمینی ممنوع اعلام شده؛ 18 استان از 31 استان کشور با کمبود بسیار شدید منابع آب روبه‌رو هستند و اوضاع استفاده از آب‌های تجدیدپذیر در کشور فاجعه‌بار و بنا به اظهارنظر مسئولان وزارت نیرو حدود 86 درصد است؛ در حالی‌که حد نرمال استفاده از آب‌های تجدیدپذیر در اکثر کشورهای مدرن جهان حدود 30 در صد می‌باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه رازی تاکید کرد: حدود 70 در صد از کشت‌ها در کشور ما آبی است و تنها نزدیک به  30 درصد از کشت‌ها دیم می‌باشد.

وی با اشاره به اینکه مشکلات زیست‌محیطی و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی در اقصی نقاط کشور بیداد می‌کنند، اذعان داشت: بنابراین نتیجه تمامی تحقیقات در زمینه منابع آب کاربردی بوده و باید توسط مسئولان وزارت‌خانه‌های مختلف در امور اجرایی  و تصمیم‌گیری مورد توجه قرار گیرند.

علل عدم کارایی مناسب  پروژه‌های آبی و خاکی اجرا شده در سطح استان و کشور

دکتر قمرنیا با توجه به تجربه طولانی تدریس در دانشگاه و تجربه‌های گوناگون طراحی و اجرائی،  عدم آشنایی ورعایت و تفسیر نادرست اصل 48 قانون اساسی توسط  مسئولان رده بالای کشور در رابطه با بهره‌برداری از منابع طبیعی و بی توجهی و عدم آگاهی کامل تصمیم‌گیرندگان رده بالای کشوری به تبعات اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و... پروژه‌های تعریف و اجرا شده را در رابطه با عدم کارایی پروژه‌های دانشگاهی بر شمرد.

وی افزود: تصمیمات نادرست اکثر کارفرمایان و مدیران ناآگاه مربوطه، سپرده شدن مطالعه پروژه‌های مختلف به مشاوران ناآگاه و سفارش شده و همچنین سپرده شدن اجرای پروژه‌های مختلف به پیمانکاران ناشی،  ناآگاه و سفارش شده نیز مشکلات عدیده‌ای را در این زمینه به‌وجود می‌آورد.

وی ادامه داد: تامین تجهیزات مورد نیاز پروژه‌های مختلف توسط افراد و شرکت‌های سفارش شده، دخالت‌های غیر حرفه‌ای سیاسیون و نمایندگان مجلس در تعریف و اجرای پروژه‌های مختلف، عدم استفاده و توجه به نظرات دانشگاهیان و فرهیختگان در جانمایی، طراحی و اجرای پروژه‌های مختلف، بی‌توجهی به نیروهای متعهد و مشاوران بومی استان در طراحی و نظارت بر اجرای پروژه‌ها و اجرای نامناسب و همچنین نگهداری و بهره‌برداری ضعیف اکثر پروژه‌های آبی و خاکی به اجرا در آمده در اقصی نقاط استان و کل کشور از جمله دیگر عوامل عدم کارایی پروژه‌های اجرا شده در استان هستند.

علل توسعه نیافتن استان کرمانشاه

عضو هیات علمی دانشگاه رازی ضمن تشریح پتانسیل‌های عظیم خدادادی در استان کرمانشاه  نظیر آب و خاک و اقلیم، معدن، منابع طبیعی و... از جمله مهم‌ترین دلایل عقب افتادگی‌های موجود در زمینه‌های اقتصادی، کشاورزی، صنعتی و سایر بخش‌ها در استان را مربوط به  ضعف مدیریت و ناکارآمدی مدیران اکثر دستگاه‌های اجرایی، ضعف نمایندگان مجلس استان و  عدم پیگیری ممتد  امور مختلف توسط آن‌ها، عدم استفاده مناسب از نیروهای متخصص بومی در راس عموم دستگاه‌های اجرایی، کمبود حمایت دولت ازکار آفرینان و تولید کنندگان دانست.

وی پایین بودن سطح تکنولوژی کشاورزی و صنعتی در استان را از دیگر دلایل ضعف توسعه استان دانست و افزود: همچنین می‌توان مواردی همچون فقر آموزش و ترویج در امور مختلف، مهاجرت نخبگان استان، مهاجرت روستائیان به حاشیه شهرها، عدم استفاده اصولی از منابع خدادادی موجود در استان و اصولی نبودن اکتشاف و استخراج و همچنین نبود فراوری مناسب مواد معدنی را از دلایل توسعه نیافتن استان برشمرد و برای حل این معضلات اهتمام جدی را به‌کار گرفت.

برنامه‌ها و پروژه‌های آتی

در پایان دکتر قمرنیا در خصوص برنامه‌های پژوهشی که در آینده خواهند داشت، گفت: ما با دانشجویان خود در مقاطع کارشناسی و به‌خصوص کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه‌های تحقیقاتی در رابطه با شاخه‌های کاربردی آب به پژوهش و تحقیق ادامه خواهیم داد.

وی همچنین اعلام کرد: در حال تالیف کتاب کاربردی جامعی در رابطه با مهندسی آب، حاصل تجربیات چندین ساله تدریس، طراحی و اجرایی خود می‌باشد./خبرنگار: طاهره پرتوی

https://sae.razi.ac.ir/hghamarnia