در گفتگوی اختصاصی با دکتر عیسی ارجی مطرح شد؛

استان کرمانشاه استعداد تبدیل‌شدن به قطب کشاورزی در کشت محصول استراتژیک پسته و از طرفی پتانسیل توسعه باغات زیتون در مناطق نیمه‌گرمسیری استان را دارد.

کرمانشاه به‌خاطر تنوع اقلیمی استعداد کاشت انواع درختان میوه را دارد/کاشت دو محصول باغی پسته و زیتون در استان بسیار اشتغا‌لزا بوده و می‌تواند از مهاجرت نیروی کار به استان‌های دیگر جلوگیری ‌کند

دکتر ارجی در خصوص توانایی و تنوع اقلیمی استان گفت:

 همانطورکه می‌دانید استان کرمانشاه 24640 کیلومتر مربع وسعت دارد و با توجه به تنوع اقلیمی استان می‌توانیم از گرم‌ترین محصول مانند خرما تا سیب که در مناطق سردسیر رشد می‌کند را کشت نماییم .

در خصوص کاشت دو محصول پسته و زیتون در باغات استان با دکتر ارجی به گفتگویی پرداختیم:

در حال حاضر با توجه به اینکه بارندگی در سطح کشور بسیار کاهش یافته طبیعتاً کشاورزان تمایل دارند محصولاتی با نیاز آبی پایین که اقتصاد بهتری دارد کشت کنند. از طرفی محصولی مثل پسته به منبع آبی کم‌تری نسبت به خیلی از درختان میوه نیاز دارد. در این خصوص ما موظفیم جایگاه کشور را در تولید این محصول در دنیا ارتقا دهیم تابتوانیم رقابت جهانی داشته باشیم؛ بنابراین با توسعه کشت پسته در استان‌های مختلف می‌توانیم تولید آن را تقویت کنیم. استان کرمانشاه یکی از استان‌هایی است که می‌تواند جایگاه بسیار خوبی برای رشد این محصول داشته باشد.

تا کنون چه میزان از زمین‌های استان به کشت پسته اختصاص یافته است؟

استان کرمانشاه پراکنش بارندگی خوبی دارد و میزان بارندگی آن معمولاً می‌تواند جواب‌گوی گیاهان کم‌آبی مثل پسته و زیتون باشد. لذا توجه به پرورش این محصولات می‌تواند اثر مهمی بر اقتصاد کشاورزان استان کرمانشاه داشته باشد. طبق برنامه‌ای که سازمان جهاد کشاورزی استان دارد سالانه حدود 70 تا 80 و گاهاً تا حدود 100 هکتار توسعه کشت پسته را دارد. خوشبختانه تا به حال حدود 350 هکتار در استان کرمانشاه پسته‌کاری شده است. طبق مقایسه‌ای که انجام شده است از لحاظ میزان تولید در واحد سطح استان کرمانشاه جزو 4 یا 5 استانی است که به کشت این محصول پرداخته­اند. طبق برنامه سازمان جهاد کشاورزی این نوید را می توان داد که در آینده استان کرمانشاه می‌تواند یکی از قطب­های بسیار مهم در تولید این محصول با ارزش باشد.

در مورد سابقه کشت این محصول در کشور و استان توضیحاتی بفرمایید:  

طبق آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۹۷ حدود ۴۹۸ هزار هکتار از اراضی کشور زیر کشت درختان پسته است که تولیدی معادل ۱۷۲ هزار تن محصول داشته است. طرح توسعه کشت پسته در استان کرمانشاه جدید بوده و اخیرا در دستور کار قرار گرفته است، اما سابقه کشت این محصول حدود 50 سال پیش در اراضی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی بر می‌گردد و بنا بر سیاست های موجود توسعه این محصول در استان صورت نگرفته است. اما توسعه کشت این محصول در بین باغداران به حدود 10 الی 12 سال پیش در شهرستان گیلانغرب بوده است. در حال حاضر طبق برنامه سازمان جهاد کشاورزی در اغلب نقاط استان به جزء مناطق سرد و گرم پسته کاری شروع شده است. البته لازم به ذکر است استان کرمانشاه یکی از مناطق طبیعی رویشگاه بنه است که در جنگل های مناطق مختلف استان مانند پاوه و اورامانات، کوه‌های قلاجه گیلانغرب و ارتفاعات صحنه مشاهده می شود. این امر نشان از قرابت و سازگاری محصول پسته در استان کرمانشاه را دارد.

در حال حاضر در سطح استان چه مناطقی کشت پسته داریم؟

اساسا در اغلب نقاط استان کشت پسته انجام شده است. در شهرستان کرمانشاه، صحنه، اسلام آباد غرب، دالاهو، روانسر، جوانرود، پاوه و گیلانغرب کشت پسته صورت گرفته است.

چه شرایط اقلیمی و آب و هوایی لازم است که این محصول در استان به ثمر برسد؟

 پسته به شرایط آب و هوایی با تابستان­های گرم و خشک و زمستان­های نسبتا سرد نیاز دارد. این درخت تا دمای گرم 45 درجه سانتی گراد و تا دمای 20- درجه سانتی گراد تحمل دارد. نیاز آبی آن پایین است برخلاف درختانی که هفته‌ای یک بار نیاز به آبیاری دارند درخت پسته نیاز آبی بسیار پایینی دارد و زمانیکه این درخت به سن باردهی می‌رسد برای تولید این محصول حدود ماهی یک بار آبیاری کفایت می‌کند. از نظر دما نیز این درخت برای آنکه بتواند گُل دهد و به ثمر برسد بسته به رقم به حدود 600 ساعت تا 1200 یا 1400 ساعت سرما بین صفر تا هفت درجه سانتی گراد نیاز دارد که در اغلب مناطق استان این شرایط فراهم است.

عملکرد دانشکده کشاورزی در مورد کاشت پسته در سطح استان چگونه بوده است؟

همان­طوری­که ذکر شد باغ پسته دانشکده کشاورزی دارای قدمت 50 ساله بوده و در گذشته توجهی به نگهداری آن نشده بود اما علی رغم کم توجهی خیلی از درختان پسته زنده مانده بودند و با همت مسئولین دانشکده از سال 1397 حدود 5/18 هکتار از درخت‌ها پسته با روش های پیوند و کشت نهال جدید احیاء شده است. از جهتی با توجه به هدف گذاری پردیس کشاورزی و منابع طبیعی در راستای تقویت پایه های توسعه علمی پسته در استان همت به احداث کلکسیون ارقام و ژنوتیپ های پسته گمارده است لذا به این منظور 21 رقم و ژنوتیپ پسته از استان‌های مختلف کشور مانند استان قم، سمنان و قزوین را در طی تابستان 1399 در محل باغ پسته پیوند گردید که خوشبختانه پیوند 19 رقم آنها با موفقیت انجام شد. هدف این کار ارتباط مراکز دانشگاهی با بخش های اجرایی بوده که توسعه ارقام بر اساس موفقیت در سازگار بودن آنها در استان صورت گیرد و با بررسی سازگاری این ارقام می توان بهترین رقم را در دستور کار توسعه قرار داد. در حال حاضر ارقام اکبری و احمدآقایی بیشترین سطح زیر کشت در باغات استان را دارند.

پژوهش بر روی ارقام و ژنوتیپ‌های موجود در باغ پردیس کشاورزی و منابع طبیعی می‌تواند زیربنای توسعه باغات پسته در استان کرمانشاه باشد. بر این اساس ارقام و ژنوتیپ­های امید بخش موجود در کشور را جمع‌آوری خواهیم کرد با بررسی سازگاری آنها با اقلیم استان بهترین رقم معرفی خواهد شد. یکی دیگر از برنامه های محققیقن برنامه اصلاحی در باغ پسته خواهد بود که با دورگیری می توان به ارقام جدید دست یافت. نمایش دستاوردهای تحقیقاتی به کشاورزان و باغداران در راستای توسعه علمی پسته کاری در استان از دیگر اقدامات خواهد بود.

برنامه‌ای در سطح ملی برای توسعه کشت پسته وجود دارد؟

کشور ما با چالش کم‌آبی مواجه است ما موظفیم این چالش را با کشت درختانی بر طرف کنیم که نیاز آبی کم‌تری دارند. قبلا کشت پسته به استان کرمان و مناطق مرکزی ایران تعلق داشت؛ ولی اخیراً استقبال از کشت این محصول در کل کشور صورت گرفته است و برنامه توسعه این محصول در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. کشور پژوهشگاه تحقیقات پسته داریم از طرفی هم دانشگاه­ها رغبت به کارهای تحقیقاتی بر روی این محصول بسیار مهم و استراتژیک را دارند. از آن­جایی­که پسته یک محصول استراتژیک برای ایران می­باشد و کشورهای دیگر مانند ایالات متحده آمریکا، چین و ترکیه در رقابت شدید برای کسب جایگاه جهانی ایران هستند ما باید بر توسعه علمی این محصول همت بگماریم و جایگاه کشور را در کشت و تولید پسته در جهان حفظ کنیم، چراکه کشوری مانند ایالات متحده آمریکا که در گذشته جایگاهی در تولید پسته نداشته در حال حاضر دومین تولید کننده پسته در جهان شده است.

پژوهش‌های تخصصی شما در مورد زیتون است لطفا توضیحاتی در مورد کشت این محصول بفرمایید:

زیتون گیاهی اساساً نیمه‌گرمسیری است و بیشتر در مناطق نیمه‌گرمسیر تولید می‌شود، اما بر خلاف پسته در مقابل سرما مقاومتی ندارد. سرمای زیر 7 یا 8 درجه برای زیتون مناسب نیست و سرشاخه‌های آن را می‌خشکاند و باعث کاهش محصول می‌‌شود. در سال جاری در مناطق شمال کشور حدود سه ساعت دمای زیر 8- و 9- درجه سانتی گراد باعث از بین رفتن حدود 80 % این محصول گردید.

به‌علت وابستگی کشور به واردات روغن زیتون محصولی است که از لحاظ تولید بسیار استراتژیک است. در حال حاضر در کشور بیش از 80 هزار هکتار سطح توسعه کشت زیتون داریم که در استان‌های مختلف این توسعه انجام شده. کرمانشاه نیز یکی از استان‌هایی است که کشت زیتون در مناطق نیمه گرمسیری آن صورت گرفته است و نزدیک به 1000 هکتار سطح زیر کشت زیتون دارد.

چه مناطقی در استان کرمانشاه به کشت زیتون اختصاص دارد؟

 در استان کرمانشاه کشت این محصول منحصر شده است به مناطقی از شهرستانهای دالاهو، سرپل‌ذهاب، گیلانغرب، بخش‌هایی از قصر شیرین، ثلاث باباجانی و قسمت‌هایی از پاوه، اما بهترین محل برای پرورش زیتون در کرمانشاه به‌علت رطوبت و میکروکلیمای مناسب منطقه ریجاب و هیروی پاوه است. به­طوری­که از حدود  1000 هکتاری کشت زیتون حدود 600 هکتار آن منحصر به منطقه ریجاب است.

 در استان پس از 15 سال پژوهش در مورد زیتون توانستیم ارقام زیتون را از سراسر کشور و حتی خارج از کشور جمع‌آوری کنیم و سازگاری آنها را در شرایط آب و هوایی استان بررسی کنیم که خوشبختانه ارقام مناسب را برای توسعه معرفی نمودیم. در حال حاضر توسعه کشت با ارقام داخلی مانند زرد زیتون، دیره و مشکات و ارقام خارجی کنسروالیا، آمیگدالولیا، مانزانیلا، میشن و سویلانا صورت می‌گیرد.

تحقیقات زیتون در کشور به صورت تیمی در پنج ایستگاه تحقیقات انجام می شود که یکی از این ایستگاه ها ایستگاه تحقیقات زیتون دالاهو در شهرستان سرپل ذهاب است. از پژوهش های بسیار مهم که با مشارکت ایستگاه تحقیقات زیتون دالاهو سرپل ذهاب با ایستگاه تحقیقات طارم زنجان صورت گرفت شناسایی و جمع آوری ژنوتیپ های زیتون بومی بود که خوشبختانه دو ژنوتیپ بومی استان کرمانشاه تحت نامهای دیره و مشکات به عنوان ارقام جدید به کشور معرفی شدند.  از مشخصه های مهم ارقام معرفی شده سازگاری بالا و عملکرد کمی و کیفی بوده به­طوری_که وزن میوه در رقم دیره بالای 10 گرم است که این مورد جزو درشت‌ترین زیتون‌های موجود در کشور محسوب می‌شود. در حال حاضر تحقیقات ما بر روی زیتون ادامه دارد و امیدواریم در آینده بتوانیم چند رقم دیگر هم معرفی کنیم که افتخاری باشد برای استان کرمانشاه.

در مورد اشتغال‌زایی دو محصول پسته و زیتون چه نظری دارید؟

با توجه به اینکه پسته در دامنه وسیعی از استان از مناطق نیمه گرمسیری تا مناطق معتدل قابل کشت است لذا توسعه کشت می تواند اشتغالزایی مستقیم و غیر مستقیم خوبی برای استان داشته باشد. در خصوص زیتون چون عملیات کشاورزی به خصوص برداشت زیتون با دست می باشد لذا اشتغالزایی خوبی برای مناطق قابل توسعه دارد. اگر بخواهیم اشتغالزایی و درآمد بالایی داشته باشیم کشت محصول پسته در درجه اول است. بر اساس شرایط مستعد استان امکان کشت در سطح 100 هزار هکتار در استان فراهم است.

در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید:

درختان میوه اساساً با توجه به کمکی که در ذخیره آب دارند تولیدکننده آب محسوب می‌شوند نه مصرف کننده، لذا گسترش درختکاری می‌تواند باعث کاهش اثرات خشکسالی و همچنین کاهش اثرات آلودگی‌های ناشی از آلاینده‌ها و ریزگردها شوند. توسعه باغات میوه با عث کاهش مهاجرت می‌گردد لذا توسعه باغبانی باید بیشتر مورد توجه مسئولین قرار گیرد. از اینرو انتظار می رود سازمان جهاد کشاورزی در راستای توسعه علمی باغ های میوه و همچنین صنایع وابسته همت بگمارد تا باعث جلوگیری از مهاجرت، کاهش بیکاری و افزایش درآمد مردم گردد. همچنین انتظار می‌رود همزمان با توسعه تحقیقات در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی ترویج نتایج و یافته های علمی توسط مراجع ذیصلاح مانند نظام مهندسی کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی صورت گیرد تا زنجیره تحقیقات تا تولید قطع نگردد.