تالوار، سدی بی‌خاصیت و ویرانگر در استان کردستان

شکل شماره 1- موقعیت احداث سد تالوار در حوضه سفید رود

شکل شماره 3- سد خاکی با هسته رسی احداث شده تالوار

توضیح دهید که تبعات منفی حاصله ازاحداث سد تالوار برای شهرستان بیجار در استان کردستان چه بوده است؟

تبعات منفی اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و زیست محیطی مربوط به شهرستان بیجار (خصوصا روستاهای بخش چنگ الماس) در استان کردستان بسیار زیاد و جبران ناپذیر میباشند . خلاصتا چند مورد از آنها عبارتند از:

به زیر آب رفتن 18 تپه و آثار باستانی با قدمت هفت هزار و 500 ساله  (از جمله تپه قشلاق)و تخلیه و کوچ مردمان 10 روستای این منطقه.

1. تپه باستانی دیگری به نام چهل امیران با قدمت قدمت تاریخی 7500 سال در خطر آبگیری قرار دارد.
2. تاکنون در حدود 3 هزار نفر از کشاورزان این دیار شغل خود را به  دلیل از بین رفتن زیر ساخت های منطقه و کمبود آب شرب و از بین رفتن زمین هایشان از دست داده و مجبور به ترک سکونت گاه ها و مهاجرت از این منطقه شده اند.
3. با احداث این سد که مخزن آن در شهرستان بیجار واقع است، بیش از 3 هزار هکتار از بهترین اراضی آن شهرستان زیر آب رفته است
4. بلا تکلیفی مالکان اراضی کشاورزی روستاهای مختلفی نظیر کنا مار، سیف آباد و سلامت آباد در منطقه
5. عدم پرداخت هزینه خانه های سند دار تخریب شده به مالکان به بهانه ساخت سد
6.  از بین رفتن جاده های روستایی به علت رفت و آمد ماشین آلات سنگین در هنگام ساخت سد تالوار در منطقه و عدم تعمیر و رها نمودن آنها بعد از اتمام ساخت سد .
7. اجبار به مهاجرت و بلاتکلیفی ساکنین روستاهای باقی مانده
8. مهاجرت اهالی روستاهای تخریب شده به شهرهای مختلف و از همه بدتر مهاجرت مردم تعدادی از روستاها به روستاهای مجاور و عدم امکان استفاده آنها از منابع طبیعی روستاهای مقصد و ایجاد مشکلات جهت تامین منابع چرای دام‌های آنها
9. عدم وجود امکانات کافی برق، آب ، گاز و غیره در روستای مقصد کوچ.

 در اشکال 6 الی 11غرق و نابود شدن تپه قشلاق و آثار باستانی مربوطه در شهرستان بیجار با سابقه تاریخی 7500 ساله و پاره ای دیگر از مستندات  بدست آمده از کاوشهای باستانی از  تپه نامبرده نشان داده شده اند.

شکل 6- بقایای دوره مس و سنگ میانه

شکل 8- بقایای استخوانی از دوره مفرغ

شکل9. شامل انواع توکن‌ها (نماد کالاها)

 در رابطه با سیمای طرح آبرسانی همدان از سد تالوار توضیحاتی ارائه نمایید.

همچنانکه قبلا نیز خدمتتان عرض شد، یکی از اهداف اصلی اجرای طرح سد تالوار انتقال، تصفیه و تامین آب شرب شهر همدان و شهرها و روستاهای مسیر انتقال تا سال مقصد 1415 بوده است. اینجانب بنا به وظیفه باید اطلاع رسانی کنم که بر اساس تحقیقات انجام و منتشر شده در اولین همایش ملی آب، انسان و زمین در اصفهان در شهریور سال 1393 توسط آقای عظیم ربیعی و همکارانشان در گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان، آب رودخانه تالوار بعلت منشا زمین زاد و ساختار زمین شناسی حوضه آن آرسنیکی میباشد. ضمنا آرسنیک موجود در آب رودخانه تالوار در دوره های کم آبی و پر آبی به ترتیب معادل 10 الی 14 برابر استاندارد جهانی جهت شرب گزارش شده که متاسفانه مشاور طرح به این موضوع توجهی ننموده است.

این طرح دارای جزییات بسیار زیادی است که پاره ای از تاسیسات عظیم آن بدین قرار میباشند.

طول خط انتقال: 7/138 کیلومتر، طول جاده دسترسی140کیلومتر، جنس لوله های انتقال فولادی، قطر لوله های انتقال 1400 و 1600 میلی متر، تعداد سه ایستگاه پمپاژ جهت انتقال آب به مجموع ارتفاع پمپاژ 562 متر، تعداد هفت مخازن ذخیره و تعدیل کننده شامل سه مخزن 10000 و چهار مخزن 30000 مترمکعبی، تاسیسات کامل تصفیه خانه به روش تصفیه متعارف ، زلال سازی با ظرفیت تصفیه 71/3 متر مکعب در ثانیه در دو مدول به‌مراه کلیه تاسیسات تصفیه و گندزدایی مربوطه.  در اشکال شماره 12 عکسهایی از مراحل اجرایی این پروژه  در حال انجام نشان  داده شده  است.

(الف)

 

(ب)

 

(ت)

(ث)

شکل 10- مستنداتی از مراحل اجرایی پروژه انتقال آب  از سد تالوار به شهر همدان

آیا مطالعات توجیهی فنی،  تبعات اجتماعی ، زیست محیطی و غیره ناشی از اجرای این پروژه قبل از طراحی و اجرا، توسط کارفرما (وزارت نیرو) و مشاور مد نظر قرار گرفته شده است یا خیر؟

در یک کلام جواب سوالات شما خیر است. زیرا آب این رودخانه به دلایل و مستنداتی که خدمتتان ارائه خواهد شد آرسنیکی بوده و ارزش شرب نداشته است. لذا، هم عوامل کارفرما (وزارت نیرو) و هم مشاور طراح قبل از اجرای طرح می بایستی این مسایل را در نظر گرفته و بعد از آن اقدام به تامین اعتبار لازم و  اجرا می نمودند. متاسفانه هر دو هم وزارت نیرو و هم مشاور در این رابطه قصور کرده و باعث هدر رفت سرمایه های زیاد ی شده اند. ضمنا تبعات اجتماعی و فرهنگی احداث این پروژه برای شهرستان بیجار در استان کردستان جبران ناپذیر بوده است.

آیا قبل از اجرای طرح گزارشاتی مبنی بر آرسنیکی بودن آب رودخانه و تبعات اجتماعی و فرهنگی سد تالوار توسط مشاور منتشر شده است.

طبق بررسی‌های اینجانب گزارشی از مشاور مبنی بر پایین بودن کیفیت آب رودخانه تالوار و آلودگی آن به آرسنیک و بحث در رابطه با آن و رد امکان استفاده از آب رودخانه تالوار به منظور شرب بدست نیامده است. همچنین به هیچکدام از تبعات اجتماعی و نابودی آثار فرهنگی و باستانی موجود در منطقه  مورد نظر (خصوصا بخش چنگ الماس شهرستان بیجار) اشاره ای نشده و من نیز بدست نیاورده ام.

لطفا اطلاعاتی برای آگاهی عموم در رابطه با خطرات عنصر آرسنیک و وجود آن در آب آشامیدنی ارائه فرمایید.

به‌طور کلی آرسنیک یک شبه فلز بوده که برای انسان، حیوانات، گیاهان و میکروارگانیزم‌ها سمی و مضر میباشد. بر اساس استانداردسازمان بهداشت جهانی(WHO)، حد مجاز میزان آرسنیک در آب آشامیدنی010/0 میلی گرم در لیتر  و در  خاک معادل 20 میلی گرم در کیلوگرم تعیین شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط محققان مختلف غلظت آرسنیک در آب و خاک نقاط مختلف کشور حتی نقاطی با غلظت  بیش از حد مجاز به ترتیب بین 01/0  تا 84/ 0 میلی گرم در لیتر  و 50/1 الی23 میلی گرم در کیلوگرم گزارش شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده مصرف آب آلوده به آرسنیک در دراز مدت سلامت انسانها را به خطر انداخته و موجب بروز انواع مختلف سرطانها و ضایعات پوستی میشود. از طرفی مسمومیت شدید آرسنیک میتواند منجر به مرگ سریع گردد. استفاده از آبهایی شامل شکل غیرآلی آرسنیک در دراز مدت  نشانگر افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست بر تومورهای مثانه، جگر، کبد و ریه میباشند. وجود سطح بالای آرسنیک در مدت طولانی در آبهای آشامیدنی سبب ضخامت و رنگ ‌پریدگی پوست و تهوع، اسهال، کاهش تولید سلولهای خون، اختلال در ضربان قلب، زیان به رگهای خونی و بی‌حسی در دستها و پاها می‌شوند.در معرض قرار گرفتن انسانها در برابر آرسنیک در مدتی کوتاه نیز منجر به حساسیتهای معده ای، روده‌ای ، سخت شدن عمل بلع، تشنگی و کاهش غیرطبیعی فشار خون، تشنج و در موارد حادتر، نارسائی و کاهش ضربان قلب شده،که در نهایت منجر به مرگ میگردد. در شکل شماره 13 نیز بیماریهای پوستی ناشی از استفاده از آب آرسنیکی نشان داده شده است. من به عنوان وظیفه  اعلام میکنم که حتما باید در مراحل مختلف تصفیه آب برای شرب مصرف کنندگان، تمهیدات لازم برای حذف این عنصر خطرناک در نظر گرفته شود تا در آینده مشکلی برای مصرف کنندگان آن پیش نیاید.

شکل  12 – حوضه رودخانه تالوار و موقعیت ایستگاه‌های اندازه‌گیری میزان آرسنیک

جدول 2- مقایسه میزان آرسنیک موجود در آب رودخانه تالوار در دوره های کم آبی و پر آبی با مقدار استاندارد قابل قبول

آقای دکتر در یک جمع‌بندی کلی نظر خود را در باره اجرای این پروژه اعلام کنید

بطور کلی قبل از احداث این سد، مشاور طراح میبایستی در رابطه با بررسی دقیق کیفیت آب رودخانه تالوار جهت مصارف کشاورزی و علی الخصوص شرب و همچنین تبعات احداث سد تالوار بر روی مسایل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیط زیستی مناطق بالا دست و حاشیه و پایین دست آن به انجام میرسانید. احداث این سد در مرحله اول خسارات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی غیر قابل جبرانی را در روستاهای بخش سنگ الماس شهرستان بیجار در استان کردستان ایجاد نموده است. همچنین قسمت زیادی از تاسیسات انتقال آب شرب  به طرف همدان با صرف هزاران میلیارد تومان به اجرا رفته و هم اکنون در حال تکمیل است در حالیکه کیفیت آب رودخانه از لحاظ غلظت آرسنیک موجود در آن مناسب شرب تشخیص داده نمیشود مگر اینکه در مراحل مختلف تصفیه آب برای شرب تمهیدات لازم برای حذف این عنصر خطرناک در نظر گرفته شده باشد. از طرف دیگر هیچگونه تاسیسات ویژه ای برای انتقال آب این سد به منظور کشاورزی در اراضی هدف در دو استان کردستان و زنجان احداث نشده است. به نظر اینجانب باید مسببان انجام این پروژه اعم از کارفرما و مشاور  با ورود دستگاههای قضایی مورد باز خواست و تعقیب قرار گیرند، زیرا که خسارتهای بیشماری اعم از اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شامل نابودی آثار باستانی چندین هزار ساله به مناطق هدف از جمله روستاهای بخش چنگ الماس شهرستان بیجار در استان کردستان وارد نموده است. متاسفانه باید اعلام کنم که تمام اهداف این پروژه شامل تامین آب کشاورزی اراضی هدف که به آنها اشاره شد، قربانی تامین آب شرب شهر همدان شده است.

اینجانب بارها تاکید کرده‌ام که مافیای آب حاکم بر کشور و بی تدبیری مدیران رده بالای وزارت نیرو بدلیل جدی نگرفتن حق آبه های مسلم مناطق هدف، مسایل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی، باعث بروز خطاهای جبران ناپذیر و از بین رفتن منابع آب و خاک و محیط زیست آن مناطق شده و امنیت ملی و یکپارچگی کشور را نیز به خطر انداخته اند.