در گفتگو با دکتر هوشنگ قمرنیا استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی مطرح شد؛
تامین کمبود و کسری آب شرب از آب زیرزمینی آبخوان‌های ویران‌شده، نسخه‌پیچی اشتباه، غیرقابل جبران و نابخشودنی
دکتر هوشنگ قمرنیا استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی مسائل مربوط به تامین کمبود و کسری آب شرب از آب زیر زمینی آبخوان‌های ویران شده را مورد بررسی قرار داد و در این خصوص گفت:
برداشت بیش از حد آب زیرزمینی از دشت‌های کشور و استان باعث فرونشست اراضی‌شده که مخاطره طبیعی غیرقابل مشاهده‌ای است.
ادامه این روند، اراضی را غیرقابل کشت و مناطق شهری را غیرقابل سکونت خواهد نمود.
در زمینه کمبود آب باید با آموزش‌های صحیح، فرهنگ صرفه جوئی را بین مردم ارتقاء و مردم را به طرف کم‌مصرفی و سازگاری سوق داد.
تامین کمبود آب شرب مورد نیاز استان کرمانشاه بر اساس نظر یکی از مسئولان شرکت آب و فاضلاب استان و همچنین سایر استان‌های کشور از سفره‌های آب زیرزمینی ویران‌شده کشور، تجویز نسخه غلط، اقدامی اشتباه و جبران‌نشدنی است.
این اقدام مسئولین، بدآموزی مردم و جلوگیری از ارتقاء فرهنگ‌سازگاری با کمبود آب در بین آنها است. مردم ما با اقدام آنها دیگر به فکر صرفه‌جوئی در مصرف آب نخواهند بود زیرا آنها بر این باور خواهند شد که در هر شرایطی کمبود آب قابل تأمین است.
کشاورزی غیراصولی با کاشت محصولات پرمصرف و حفر چاه‌های غیرمجاز، از عوامل اصلی نابودی آب زیر زمینی هستند.
در استان کرمانشاه در حدود 5888 حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که 5546 حلقه (یعنی 94%) از آنها، چاه‌های غیرمجاز و برای مصارف کشاورزی حفاری شده اند. لذا به مسئولان استان سفارش می‌شود بجای حفر چاه‌های جدید به‌منظور جبران کمبود شرب ، نسبت به پلمپ و لغو مجوز و یا خرید تعدادی از چاه‌های غیرمجاز کشاورزی اقدام نمایند.
به‌جز امسال که میزان بارندگی متوسط استان کرمانشاه 325.70 میلی متر بوده است، متوسط بارندگی ده سال گذشته استان معادل 506.54 میلی‌متر بوده است. بنابراین بجز سوء مدیریت دلایل دیگری مانند اعلام اثرات خشکسالی توسط بعضی ازمسئولین برای بحرانی شدن وضعیت آب استان نمیتواند قابل قبول باشد.
لغو پروانه و خرید چاه‌های کشاورزی مورد استفاده برای محصولات پرمصرف، شاید راه حلی برای جلوگیری از حفاری‌های جدید و اضافه برداشت از آبخوان‌ها باشد.
مسئولین باید با پلمپ چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای حجمی و اجرای طرح‌های تعادل بخشی به داد دشت‌های ویران‌شده برسند.
از عوامل اصلی دیگرکمبود آب شرب نیز فرسودگی خطوط انتقال و توزیع و کمبود مخازن ذخیره آب است. اختصاص هزینه‌های حفاری و کف‌شکنی چاه‌ها به تعویض خطوط انتقال و توزیع و احداث مخازن جدید سبب حل پاره‌ای از مشکلات تلفات و کمبود آب خواهد بود.
واگذاری اراضی و چاه‌های استان به مهاجرین استان‌های مجاور از جمله عوامل نابودی کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت‌های استان است.
لطفا در رابطه وضعیت دشت‌ها و آب زیر زمینی استان کرمانشاه توضیحاتی ارائه فرمایید
در یک کلام، وضعیت دشت‌ها و آب زیرزمینی استان کرمانشاه مانند سایر استان‌های کشور در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. لذا بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط دفتر مطالعات آب منطقه‌ای استان اوضاع دشت‌های استان به قرار ذیل می‌باشند. تعداد دشت‌های استان : 23 دشت، تعداد دشت‌های ممنوعه: 14 دشت و تعداد دشت‌های ممنوعه بحرانی: 3 دشت. دشت‌های ممنوعه استان در حال حاضر عبارتند از: دشت‌های اسلام آباد، بشیوه، دیزگران، ذهاب، سرپل، سر فیروز آباد، سنقر، صحنه، قلعه شاهین، کرمانشاه، کرند، کنگاور، ماهیدشت و میانراهان. همچنین دشت‌های ممنوعه بحرانی شامل حسن آباد، روانسر- سنجابی، شیان بوده و تعداد دشت‌های آزاد نیز6 دشت شامل چمچمال، دیره، گیلانغرب، کامیاران، سرقلعه، هرسین می‌باشند.
لطفا توضیح فرمایید که کسری آب زیر زمینی استان به چه دلیل و چقدر بر آورد شده است
باید اعلام کنم که بیشتر کسری آب زیر زمینی استان بر اثر سو مدیریت و حفر چاه‌های غیرمجاز اضافی می‌باشد. بر اساس تحقیقات ما بجز امسال که میزان بارندگی متوسط استان کرمانشاه 325.70 میلی متر بوده است، اما متوسط بارندگی ده سال گذشته استان معادل 506.54 میلی متر می‌باشد. این در حالی است که متوسط بارندگی دراز مدت استان 486.10 میلی متر است. پس بنابراین بجز سوئ مدیریت دلایل دیگری مانند اعلام اثرات خشکسالی توسط بعضی ازمسئولین برای بحرانی شدن وضعیت آب استان نمیتواند قابل قبول باشد. ضمنا بر اساس اعلام معاونت حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه، مجموع کسری کل آبخوان‌های استان در حدود 1034 میلیون متر مکعب اعلام شده است. در شکل 1، نقشه دشت‌های استان و شرایط آنها نشان داده شده‌اند.
شکل 1. دشت‌های استان کرمانشاه و وضعیت کنونی آبخوان‌های آن
لطفا در مورد تعداد چاه‌های حفاری شده در استان و مسایل مربوطه توضیح فرمایید
بر اساس اطلاعات بدست آمده از دفتر مطالعات شرکت آب منطقه‌ای استان که در جدول شماره 1 آن را خدمتتان ارائه داده‌ام ، تعداد کل چاه‌های حفاری‌شده در استان جهت تامین نیازهای کشاورزی (15553 حلقه) ؛ شرب (436 حلقه) و صنعت و خدمات در حدود (1374 حلقه) و جمع کل چاه‌ها معادل 17363 حلقه است. در استان در حدود 5888 حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که 5546 حلقه (یعنی 94%) از چاه‌های غیرمجاز برای مصارف کشاورزی حفاری شده‌اند. تامین کمبود آب شرب مورد نیاز استان کرمانشاه با حفاری در حدود 20 حلقه چاه جدید بر اساس نظر یکی از مسئولان شرکت آب و فاضلاب استان و همچنین سایر استان‌های کشور از سفره‌های آب زیرزمینی ویران‌شده، تجویز نسخه غلط و اقدامی اشتباه و جبران‌نشدنی است. لذا به مسئولان استان سفارش می‌شود به‌جای حفر چاه‌های جدید به‌منظور جبران کمبود شرب، نسبت به پلمپ و لغو پروانه تعدادی از چاه‌های غیرمجاز کشاورزی اقدام نمایند. این اقدام مسئولین برای حفر چاه‌های جدید، بد آموزی مردم و جلوگیری از ارتقائ فرهنگ سازگاری با کمبود آب در بین آنهاست. مردم ما با اقدام آنها دیگر به فکر صرفه جوئی در مصرف نبوده و بر این باور خواهند بود که در هر شرایطی آب شرب و کشاورزیشان تامین خواهد شد. دشت‌های استان به‌شدت در حال نشست هستند که در شکل 2 ارائه شده به‌عنوان نمونه نشست در دشت‌های ماهیدشت، حسن آباد و ازگله نشان داده شده اند. اطراف چاه‌های مشاهده ای نشست قابل ملاحظه ای دارند.
جدول1 . مشخصات تعداد و در صد چاه‌های مجاز و غیرمجاز استان کرمانشاه بر اساس نوع مصرف
